"ಈ ಕೃತಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಲೇಖಕರು ಅಧಿಕಾರದ ಸ್ವರೂಪ, ಪ್ರೀತಿ-ದ್ರೋಹದ ಜಟಿಲತೆ, ಸೇಡಿನ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಗುಣ ಮತ್ತು ಕ್ಷಮೆಯ ಉದಾತ್ತತೆ ಅಂತಹ ಮುಂತಾದ ಮಾನವ ಅನುಭವದ ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಎತ್ತುತ್ತಾರೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್, ಟಾಲ್‌ಸ್ಟಾಯ್, ದಾಸ್ತೋವ್ಸ್ಕಿಯಂತಹ ವಿಶ್ವಕವಿಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಶೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ," ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಶಿವರಾಜ ಸೂ. ಸಣಮನಿ, ಮದಗುಣಕಿ. ಅವರು ಡಾ. ಬಸವರಾಜ ಡೋಣೂರ ಅವರ 'ಪೂರ್ವ-ಪಶ್ಚಿಮ ಅನುಸಂಧಾನ' ಕೃತಿ ಕುರಿತು ಬರೆದ ಅನಿಸಿಕೆ.

ಡಾ. ಬಸವರಾಜ ಡೋಣೂರ ಅವರ 'ಪೂರ್ವ-ಪಶ್ಚಿಮ ಅನುಸಂಧಾನ' ಕೇವಲ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪರಿಚಯಾತ್ಮಕ ಲೇಖನಗಳ ಸಂಕಲನವಲ್ಲ; ಇದು ಜಾಗತಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮಹಾನ್ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಕನ್ನಡದ ಕಣ್ಣು ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಿ, ವರ್ತಮಾನದ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ನೈತಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಗೊಂದಲಗಳಿಗೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿಯುವ ಒಂದು ಗಂಭೀರ ಚಿಂತನಶೀಲ ಪ್ರಯತ್ನ. ಮೂಲತಃ 'ಸಂಯುಕ್ತ ಕರ್ನಾಟಕ' ಪತ್ರಿಕೆಯ ಅಂಕಣ ಬರಹಗಳಾದ ಇವು, ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಕೇವಲ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನೋಡದೆ, ಬದುಕಿನ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿ ಕಾಣುವ ಲೇಖಕರ ಆಳವಾದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ.

ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಹುಡುಕಾಟ

ಈ ಕೃತಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಲೇಖಕರು ಅಧಿಕಾರದ ಸ್ವರೂಪ, ಪ್ರೀತಿ-ದ್ರೋಹದ ಜಟಿಲತೆ, ಸೇಡಿನ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಗುಣ ಮತ್ತು ಕ್ಷಮೆಯ ಉದಾತ್ತತೆ ಅಂತಹ ಮುಂತಾದ ಮಾನವ ಅನುಭವದ ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಎತ್ತುತ್ತಾರೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್, ಟಾಲ್‌ಸ್ಟಾಯ್, ದಾಸ್ತೋವ್ಸ್ಕಿಯಂತಹ ವಿಶ್ವಕವಿಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಶೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ.

• ಅಧಿಕಾರ, ದ್ರೋಹ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ: ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌ನ ನಾಟಕಗಳು ಡೋಣೂರ ಅವರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಮಾನದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳಿಗೆ ರೂಪಕಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡುತ್ತವೆ.

'ಮ್ಯಾಕ್‌ಬೆತ್' ನಾಟಕದ ಮೂಲಕ, ಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ವಂಚನೆಯಿಂದ ಪಡೆದ ಅಧಿಕಾರವು ಹೇಗೆ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ನೈತಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನೇ ನಾಶಮಾಡಿ, ಅವನನ್ನು ಪಾಪಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕೂಪಕ್ಕೆ ತಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. "ಅರೇಬಿಯಾದ ಸುಗಂಧ ತೊಳೆಯದು ಕೈಗೆ ಮೆತ್ತಿದ ಪಾಪ!" ಎಂಬ ಮಾತು ಅಧಿಕಾರದ ದುರಂತಮಯ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

'ಜೂಲಿಯಸ್ ಸೀಸರ್' ನಾಟಕದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ, "ಬ್ರೂಟಸ್ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದಾನೆ" ಎಂಬ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯು, ಸ್ನೇಹ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸದ ಮುಖವಾಡ ಧರಿಸಿದ ಹಿತಶತ್ರುಗಳು ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಕಟುಸತ್ಯವನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ.

'ಹೆನ್ರಿ ದಿ ಫೋರ್' ನಾಟಕದ "ಕಿರೀಟ ಧರಿಸಿದ ತಲೆ ನೆಮ್ಮದಿಯಿಂದಿರದು" ಎಂಬ ಸಾಲಿನ ಮೂಲಕ, ಅಧಿಕಾರವು ತರುವ ಸುಖಕ್ಕಿಂತ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಭಾರ ಮತ್ತು ಆತಂಕವೇ ಹೆಚ್ಚು ಎಂಬುದನ್ನು ಮನಗಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ.

• ಪ್ರೀತಿ, ಕ್ಷಮೆ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆ: ಲೇಖಕರು ಲಿಯೋ ಟಾಲ್‌ಸ್ಟಾಯ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ಕಥೆಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸದೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪಯಣಕ್ಕೆ ದಾರಿದೀಪಗಳೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಟಾಲ್‌ಸ್ಟಾಯ್ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಓದುವುದು "ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ ಕೈಕೊಂಡ ಅನುಭವ" ನೀಡುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಮಾತು, ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕಿರುವ ಪಾವಿತ್ರ್ಯವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. "ಪ್ರೀತಿ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ದೇವರಿರುತ್ತಾನೆ" ಮತ್ತು "ಮನುಷ್ಯ ಯಾವುದರಿಂದ ಬದುಕುತ್ತಾನೆ?" ಎಂಬ ಕಥೆಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಮೂಲಕ, ಪ್ರೀತಿ, ಕರುಣೆ ಮತ್ತು ನಂಬಿಕೆಯೇ ಮಾನವ ಬದುಕಿನ ಮೂಲಾಧಾರ ಎಂಬ ಸತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ಎಮಿಲಿ ಬ್ರಾಂಟಿಯ 'ವದರಿಂಗ್ ಹೈಟ್ಸ್' ಮತ್ತು ಲೋರ್ಕಾನ 'ಬ್ಲಡ್ ವೆಡ್ಡಿಂಗ್' ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಯು ಸೇಡಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡಾಗ ಆಗುವ ದುರಂತವನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮುಂದಿಡುತ್ತಾರೆ.

• ಅಸ್ಮಿತೆಯ ಹುಡುಕಾಟ ಮತ್ತು ಪರಕೀಯತೆ: ಆಧುನಿಕ ಮನುಷ್ಯನ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಾಗ ಎದುರಾಗುವ ಪರಕೀಯತೆಯ ಭಾವವನ್ನು ಈ ಕೃತಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಹೆನ್ರಿಕ್ ಇಬ್ಸನ್‌ನ 'ಎ ಡಾಲ್ಸ್ ಹೌಸ್' ನಾಟಕದ ನಾಯಕಿ ನೋರಾಳ ಮೂಲಕ, ಮಹಿಳೆ ಕೇವಲ "ಆಡಿಸುವ ಬೊಂಬೆಯಲ್ಲ, ಜೀವವಿರುವ ಹೆಣ್ಣು" ಎಂದು ಸಾರುವ ಮೂಲಕ ಸ್ತ್ರೀ ಅಸ್ಮಿತೆಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಸಾರುತ್ತಾರೆ.

ಘಾನಾದ ಲೇಖಕಿ ಅಮಾ ಅಟಾ ಐಡು ಅವರ 'ದಿ ಡಿಲೆಮಾ ಆಫ್ ಎ ಘೋಸ್ಟ್' ನಾಟಕದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದು ತನ್ನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮೂಲಗಳಿಂದ ದೂರವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅತಂತ್ರ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಜಾಗತೀಕರಣದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಯುವಜನತೆ ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಗೊಂದಲಕ್ಕೆ ಹಿಡಿದ ಕೈಗನ್ನಡಿಯಾಗಿದೆ.

ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಿಲುವು: 'ಭಾರತೀಯ' ದೃಷ್ಟಿಕೋನ

ಡೋಣೂರ ಅವರ 'ಅನುಸಂಧಾನ'ವು ಕೇವಲ ತಟಸ್ಥ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲ; ಅದು 'ಭಾರತೀಯ' ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ನಡೆಸಿದ ಒಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂವಾದ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಅವರು ಭಾರತದ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ನಿಂತು ವಿಮರ್ಶಿಸುತ್ತಾರೆ.

ದಾಸ್ತೋವ್ಸ್ಕಿಯ ಕುರಿತಾದ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದ ಈ ಮಹಾನ್ ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ದೇಶದ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯೀಕರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದಂತೆ, ಭಾರತೀಯ ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ಚಿಂತಕರು ತಮ್ಮ 'ನೆಲಮೂಲ' ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ ವಿದೇಶಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಮಾರುಹೋಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿ ಟೀಕಿಸುತ್ತಾರೆ.

"‘ಇಂಡಿಯಾ’ ‘ಭಾರತ’ವಾಗುವುದು ಬೇಡವೆ?" ಎಂಬ ಅಂಕಣವು ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ನೇರ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ. 'ಭಾರತ' ಎಂಬ ಹೆಸರು ದೇಶದ ಸನಾತನ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಸ್ಮಿತೆಯೊಂದಿಗೆ ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಅವರು ಕೇವಲ ಹೆಸರಿನ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸದೆ, ಒಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪುನರುತ್ಥಾನದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಕೃತಿಯನ್ನು ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಮತ್ತು ವೀರ ಸಾವರ್ಕರ್ ಅವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿರುವುದು, ತೋರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಕಾಣುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸಿ, "ಬಲಿಷ್ಠ, ಸದೃಢ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ದೇಶ ನಿರ್ಮಾಣ" ಮಾಡುವ ತಮ್ಮ ಆಶಯವನ್ನು ಲೇಖಕರು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ.

'ಪೂರ್ವ-ಪಶ್ಚಿಮ ಅನುಸಂಧಾನ'ವು ಕೇವಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶಾ ಕೃತಿಯಾಗಿ ಉಳಿಯದೆ, ಒಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆತ್ಮಾವಲೋಕನದ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ. ಡಾ. ಡೋಣೂರ ಅವರು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ವಿಶಾಲವಾದ ಕ್ಯಾನ್ವಾಸ್ ಬಳಸಿ, ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ: ನಾವು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯಬೇಕಾದ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಯಾವುವು? ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಗಳ ನೈತಿಕ ಜಟಿಲತೆಗಳನ್ನು ನಾವು ಹೇಗೆ ನಿಭಾಯಿಸಬೇಕು? ನಮ್ಮ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆತ್ಮವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಜಾಗತಿಕ ಮಾನವೀಯ ಕಥೆಗಳಿಂದ ನಾವು ಹೇಗೆ ಕಲಿಯಬಹುದು?

ಈ ಕೃತಿಯ ನಿಜವಾದ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದು ಅದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುವ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, 'ಭಾರತ'ದ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅದು ಆರಂಭಿಸಲು ಬಯಸುವ ತುರ್ತಿನ ಸಂವಾದದಲ್ಲಿ. ಇದು ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಸ್ಮಿತೆಯ ಕುರಿತು ಆಸಕ್ತಿ ಇರುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಓದಲೇಬೇಕಾದ ಪ್ರತಿ ಓದಿನಲ್ಲೂ ಒಂದು ಬಗೆಯ ದರ್ಶನವನ್ನು ನೀಡುವ, ಚಿಂತನೆಗೆ ಹಚ್ಚುವ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ.

ಶಿವರಾಜ ಸೂ. ಸಣಮನಿ, ಮದಗುಣಕಿ