ಕಲೆಯ ಅತಿರೇಕದ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್

Date: 22-11-2021

Location: ಬೆಂಗಳೂರು

ಹಿರಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ-ಲೇಖಕ ರಾಜಾರಾಂ ತಲ್ಲೂರು ಅವರು ಜಾಗತಿಕ ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಕುರಿತು ಬರೆಯುವ ಅಂಕಣ 'ಈಚೀಚೆ, ಇತ್ತೀಚೆ'. ಪ್ರತಿ ವಾರ ಪ್ರಕಟವಾಗುವ ಈ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಬಾರಿ ಅಮೆರಿಕ ಮೂಲದ ಇಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ ಆರ್ಟ್, ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್ ಆರ್ಟ್, ಮತ್ತು ಸ್ಕಲ್ಪ್ಚರ್ ಕಲಾವಿದ ಕ್ರಿಸ್ಟೋಪರ್ ಲೀ ಬರ್ಡನ್ ಅವರ ಕಲಾಬದುಕಿನ ಕುರಿತು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಕಲಾವಿದ: ಕ್ರಿಸ್ಟೋಪರ್ ಲೀ ಬರ್ಡನ್ (Christoper Lee Burden)
ಜನನ: 11 ಎಪ್ರಿಲ್, 1946
ನಿಧನ: 10 ಮೇ, 2015
ಶಿಕ್ಷಣ: ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ವಿವಿ, ಇರ್ವಿನ್
ವಾಸ: ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ, ಅಮೆರಿಕ
ಕವಲು: ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ ಆರ್ಟ್
ವ್ಯವಸಾಯ: ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ ಆರ್ಟ್, ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್ ಆರ್ಟ್, ಸ್ಕಲ್ಪ್ಚರ್

ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್ ಅವರ ಸಿ.ವಿ.ಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ:

“Limits” is a relative term. Like beauty, it is often in the eye of the beholder.
—Chris Burden

70ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕವು ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕನ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಮಾಧ್ಯಮ ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಹಿಂಸೆಯ ದೃಶ್ಯಗಳು, ಮೃತ ಅಮೆರಿಕನ್ ಸೈನಿಕರ ದೇಹಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಆದ್ಯತೆಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆಯ ಬಗೆಗಿನ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನೆಗಳೇ ಕಳೆದುಹೋಗಿರುವ ಸ್ಥಿತಿ ಇತ್ತು. ಇಂತಹ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಕಲೆ ಹೇಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸ ಬೇಕು? ಕಲೆ ಎಂದರೆ ಕೇವಲ ಉಳ್ಳವರ, ಬೆಲೆಬಾಳುವ, ಬದುಕಿನಿಂದ ದೂರ ಇರುವ ಸಂಗತಿಯೆ? ಎಂಬೆಲ್ಲ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡ ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದು, “ನೋವು” ಹೇಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ತೋರಿಸಿ ಕೊಡುವ ಕಠಿಣ ಹಾದಿಯನ್ನು.

ಅತಿರೇಕದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ತನಗೆ ತಾನೇ ನೋವು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೂ ಹೇಸದ ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್ ಅವರ ಒಂದು ಕಲಾಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, (ಶೂಟ್ 1971) ಅವರು ತನ್ನ ಸಹಾಯಕರೊಬ್ಬರಿಗೆ .22 ರೈಫಲ್ ಕೊಟ್ಟು ಐದು ಮೀಟರ್ ದೂರದಿಂದ ತನ್ನ ಎಡಗೈಗೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ! ಗಾಯಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ!! ಜನ ಬೆಚ್ಚಿಬೀಳಬಲ್ಲ ಇಂತಹ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಟ್ಟಿರುವ ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್ ಇವನ್ನೆಲ್ಲ ಬಹಳ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿಯೇ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ, ಇಂತಹ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವವರು ಈ ರೀತಿಯ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಅವಕಾಶ ಇತ್ತು. ಆದರೆ, ಅಮೆರಿಕದ ಅಂದಿನ ಹಿಂಸಾ ಮನೋಸ್ಥಿತಿ ಈ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್ ಅವರ ಕಲಾ ಚಿಂತನೆ (ಹಿಂಸೆಯ ಬಗೆಗೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನೆಗಳನ್ನು ಮೂಡಿಸುವುದು) ಎಷ್ಟು ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನೇ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಎಂಜಿನಿಯರ್-ಬಯಾಲಜಿಸ್ಟ್ ದಂಪತಿಯ ಮಗನಾಗಿ ಜನಿಸಿದ ಬರ್ಡನ್, ಬಾಲ್ಯ ಕಳೆದದ್ದು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇಟಲಿಗಳಲ್ಲಿ. ಹನ್ನೆರರ್ಡರ ಪ್ರಾಯದಲ್ಲೇ ದ್ವಿಚಕ್ರ ವಾಹನ ಅಪಘಾತವೊಂದರಲ್ಲಿ ಗಾಯಗೊಂಡ ಬರ್ಡನ್‌ಗೆ ಅರಿವಳಿಕೆ ನೀಡದೆ ಶಸ್ತ್ರಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂದಿತ್ತಂತೆ. ಈ ಹಿಂಸೆ ಮುಂದೆ ಅವರು ಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾದ ಹಲವು ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣ ಆಗಿರಬಹುದೆಂದು ವಿಮರ್ಶಕರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ವಿವಿಯ ಕಲಾ ಪದವೀಧರರು. ಬಳಿಕ ಅಲ್ಲೇ ಅವರು ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿಯೂ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದರು.

ತನ್ನ ಸ್ನಾತಕ ಪದವಿಯ ಥಿಸೀಸ್ ಆಗಿ ಆತ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದೇ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾದ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ ಒಂದನ್ನು. ತನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೊಂದು ಐದು ಗ್ಯಾಲನ್ ನೀರಿನ ಕುಡಿಕೆ, ತನ್ನ ಕೆಳಗೊಂದು ಐದು ಗ್ಯಾಲನ್ ಕಶ್ಮಲ ಸಂಗ್ರಹ ಕುಡಿಕೆ ಇರಿಸಿಕೊಂಡು ಇಕ್ಕಟ್ಟಾದ ಲಾಕರ್ ಒಂದರೊಳಗೆ ಐದು ದಿನಗಳನ್ನು ಕಳೆಯುವ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ ಅದು! ಇಲ್ಲಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡ ಅವರ ಈ ರೀತಿಯ ಹಿಂಸ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಅವರ ಬದುಕಿನ ಅರ್ಧ ಹಾದಿಯ ತನಕವೂ ಸಾಕಷ್ಟು ನಡೆದು, ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ತಂದವು. ಜನ ಅವರನ್ನು “ಕಲಾಜಗತ್ತಿನ ಎಲೆಲ್ ನೀವಲ್” ಎಂದೇ ಗುರುತಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. (ಎವೆಲ್ ನೀವಲ್ ಅಮೆರಿಕದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾರ್ ಜಂಪ್ ಸ್ಟಂಟ್ ಕಲಾವಿದ). ತನ್ನ ಸಮಕಾಲೀನ ಬೇರೆ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ ಕಲಾವಿದರಂತೆ “ಕ್ಷಣಿಕ” ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಬದಲು ತನ್ನ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ವಿಡಿಯೊ ದಾಖಲೀಕರಣ ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್, 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಮೆರಿಕನ್ ಕಲೆಗೆ ಹಲವು ಶಾಕಿಂಗ್ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ವೋಕ್ಸ್ ವ್ಯಾಗನ್ ಕಾರಿಗೆ ತನ್ನ ಕೈಗಳನ್ನು ಶಿಲುಬೆಗೇರಿದಂತೆ ಮೊಳೆಗಳನ್ನು ಜಡಿದು ಬಂಧಿಸಿಕೊಂಡು ಮಲಗಿದ ಅವರ Trans-Fixed (1974) ಕೂಡ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಲಾಕೃತಿ. ಅದೇ ವರ್ಷ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕಿನ ರೊನಾಲ್ಡ್ ಫೆಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಗ್ಯಾಲರಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು 22ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಒಂದೇ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಮಲಗಿರುವ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ White Light/White Heat ನೀಡಿದರು. TV Hijack (1972) ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ ವೇಳೆ ಅವರು, ತಮ್ಮದೇ ಕ್ಯಾಮರಾ ಕ್ರೂ ಜೊತೆ ಬಂದು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸ್ಟುಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶಕಿಯ ಕತ್ತಿಗೆ ಚೂರಿ ಹಿರಿದು, ತನ್ನ ಸಂದರ್ಶನದ ಲೈವ್ ಪ್ರಸಾರ ನಿಲ್ಲಿಸದಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದರು!

ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದ ಕೊನೆಗೆ ಇಂತಹ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್‌ಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿದ ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್, ಹಲವು ಶಿಲ್ಪ ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್‌ಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. B-Car (1975), DIECIMILA (1977), The Speed of Light Machine (1983), C.B.T.V. (1977) ಅಂತಹ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು.

ಮುಂದೆ ಅವರು 1978ರಿಂದ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ವಿವಿಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯೊಬ್ಬ ಲೋಡ್ ಆದ ಬಂದೂಕನ್ನು ತನ್ನ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ತಂದು ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ ನಡೆಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಾಗ, ಅದನ್ನು ತಡೆದದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್ ಅವರಿಗೆ ತಾನು ಮಾಡಿದ್ದನ್ನು ತನ್ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗೆ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಕೊಡದ “ಹಿಪೊಕ್ರೆಟ್” ಎಂಬ ಅಪವಾದ ಕೇಳಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು ಮತ್ತು ಈ ಘಟನೆಯ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ 2005ರಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹುದ್ದೆಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಬೇಕಾಯಿತು. All the Submarines of the United States of America (1987) , Hell Gate (1998), Nomadic Folly (2001) , urban light (2008), Metropolis (2011), Porsche With Meteorite (2013) ಅವರ ಪ್ರಮುಖ ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್ ಕಲಾಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ.

ಮಲ್ಟಿ ಮೀಡಿಯಾ ಕಲಾವಿದೆ ನ್ಯಾನ್ಸಿ ರೂಬಿನ್ಸ್ ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದ ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್, ಮುಂದೆ ಬಾರ್ಬರಾ ಬರ್ಡನ್ ಅವರ ಜೊತೆ ಮದುವೆಯಾದರು. ತನ್ನ 69ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ಕ್ಯಾನ್ಸರಿಗೆ ಬಲಿ ಆದರು. ಗಗೋಷಿಯನ್ ಗ್ಯಾಲರಿ ಅವರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರ One Ton, One Kilo ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು 30 ಲಕ್ಷ ಅಮೆರಿಕನ್ ಡಾಲರ್ ನೀಡಿ ಖರೀದಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ಮುಂದೆ ಆ ಕಲಾಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾದ ಚಿನ್ನ, ಅಮೆರಿಕದ ಅತಿದೊಡ್ಡ “ಪಾಂಜಿ ಸ್ಕೀಮ್” (700 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ವಂಚನೆ) ನಡೆಸಿದ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ನೂರ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಸೆರೆವಾಸ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಲನ್ ಸ್ಟಾನ್‌ಫರ್ಡ್‌ಗೆ ಸೇರಿದ್ದೆಂದು ಸಾಬೀತಾಗಿ, ಸರ್ಕಾರ ಆ ಚಿನ್ನವನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿದಿರಿಸಿದೆ. ಪ್ರಕರಣ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳದೇ ಗ್ಯಾಲರಿಗೆ ಈ ಚಿನ್ನ ಸಿಗದು.

ಕ್ರಿಸ್ ಬರ್ಡನ್ ಅವರ ಜೊತೆ ಕಲಾ ಚರಿತ್ರಜ್ಞ ಡಾ| ಥಾಮಸ್ ಕ್ರೊ ಮಾತುಕತೆ: