ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವೀಡಿಯೊ ಆರ್ಟ್‌ಗೆ ಹಾದಿ ತೆರೆದ ನಳಿನಿ ಮಲಾನಿ

Date: 28-12-2021

Location: ಬೆಂಗಳೂರು

ಹಿರಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ-ಲೇಖಕ ರಾಜಾರಾಂ ತಲ್ಲೂರು ಅವರು ಜಾಗತಿಕ ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಕುರಿತು ಬರೆಯುವ ಅಂಕಣ 'ಈಚೀಚೆ, ಇತ್ತೀಚೆ'. ಪ್ರತಿ ವಾರ ಪ್ರಕಟವಾಗುವ ಈ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಬಾರಿ ಮುಂಬಯಿ ಮೂಲದ ಪೇಂಟಿಂಗ್, ಸ್ಕಲ್ಪ್ಚರ್, ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್, ಹಾಗೂ ವೀಡಿಯೊ ಆರ್ಟ್ ಕಲಾವಿದೆ ನಳಿನಿ ಮಲಾನಿ ಅವರ ಕಲಾಬದುಕಿನ ಕುರಿತು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಕಲಾವಿದ: ನಳಿನಿ ಮಲಾನಿ (Nalini Malani)
ಜನನ: 1946
ಶಿಕ್ಷಣ: ಜೆ.ಜೆ. ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್, ಮುಂಬಯಿ
ವಾಸ: ಮುಂಬಯಿ
ಕವಲು: ಕಂಟೆಂಪೊರರಿ ಆರ್ಟ್
ವ್ಯವಸಾಯ: ಪೇಂಟಿಂಗ್, ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್ಸ್, ವೀಡಿಯೊ ಆರ್ಟ್

ನಳಿನಿ ಮಲಾನಿ ಅವರ ಸಿ.ವಿ.ಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ:
ನಳಿನಿ ಮಲಾನಿ ಅವರ ವೆಬ್‌ಸೈಟಿಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ:

ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ, ಪುರುಷವಾದಿ ಮತ್ತು ಅಮೂರ್ತ ಚಿಂತನೆಗಳು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಲ್ಲೂ ಇರುತ್ತವೆ ಅವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಗೌರವಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವೆಲ್ಲವೂ ಸೃಜನಶೀಲವಾಗಿ, ಮಾನವೀಯವಾಗಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು ನಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿ. ಈಗ ಕೋವಿಡ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪುರುಷವಾದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕಬಳಿಸಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ, ಇಂಗ್ಲಂಡ್, ಟರ್ಕಿ, ಬ್ರೆಜಿಲ್ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಅದು ಕಾಣಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇದನ್ನು ಪಿತೃಪ್ರಧಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗದು. ಇದು ಪುರುಷವಾದದ ಕರಾಳ ರೂಪ. ಈ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಸ್ತ್ರೀವಾದವೇ ಭವಿಷ್ಯ. ಬೇರೆ ದಾರಿ ಇಲ್ಲ. ಆ ಚಿಂತನೆ ಇಲ್ಲದೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರೆ ವಿನಾಶವೇ ಗತಿ ಎಂದು ಖಚಿತ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳುವ ನಳಿನಿ ಮಲಾನಿ ಅವರಿಗೆ ಈಗ 74. ಕೋವಿಡ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪತಿಯ ಜೊತೆ ಆಮ್‌ಸ್ಟರ್‌ಡಾಮ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ನಳಿನಿ ಅವರು, ಜುಲೈ 2020ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್‌ನ ಜೂಲಿಯಟ್ ರಿಕ್ಸ್ ಅವರಿಗೆ ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳಿವು.

1946ರಲ್ಲಿ ಕರಾಚಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ನಳಿನಿ ಮಲಾನಿ, ಭಾರತ ವಿಭಜನೆಯ ಬಳಿಕ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದು ಮೊದಲು ಕೋಲ್ಕತಾದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಆ ಬಳಿಕ 1958ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದವರು. ವಿಭಜನೆಯ ನೆನಪುಗಳು ಅವರ ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಗಾಢವಾದ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿವೆ. 1964-68ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿಯ ಜೆ ಜೆ ಕಲಾಶಾಲೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಆಗಿದ್ದ ಅವರು, ಆ ಬಳಿಕ ಭೂಲಾಬಾಯಿ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಇನ್ಸ್‌ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಜೊತೆ ಕಲಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡು, ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಫೋಟೊಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು, 8mm, 16mm ನ ಕಿರುಚಿತ್ರ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದ್ದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವೀಡಿಯೊ ಆರ್ಟ್ ಆರಂಭಿಸಿದವರು ಅವರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 70-72ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ಸರಕಾರದ ಸ್ಕಾಲರ್‌ಶಿಪ್ ಪಡೆದು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿ ಕಲಾಭ್ಯಾಸ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡು ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಅವರಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಕಲಾವಿದರ ಬಗ್ಗೆ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ ಬಹಳ ಕುಟುಕುತ್ತಿತ್ತು.

1979ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಸಹಕಾರಿ ಮಾದರಿಯ ಗ್ಯಾಲರಿಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದು, ಭಾರತದಲ್ಲೂ ಕೇವಲ ಮಹಿಳಾ ಕಲಾವಿದರ ಪ್ರದರ್ಶನವೊಂದನ್ನು ಏರ್ಪಾಡು ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಅವರ ಈ ಸುದೀರ್ಘ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಯಶಸ್ಸು ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು, 1986ರಲ್ಲಿ. ಅವರ ಈ Through the Looking Glass ಪ್ರದರ್ಶನ ಹಲವೆಡೆ ಯಶಸ್ಸು ಕಂಡಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದಾಚೆಗೆ, ದೇಶದ ಒಳಗೆ, ಹೊರಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ನಳಿನಿ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನ್‌ವಾಸ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಿಲಿಕ್ ಮತ್ತು ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ವಾಟರ್ ಕಲರ್ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು, ರಿವರ್ಸ್ ಪೇಂಟಿಂಗ್‌ಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. 90ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಬಾಬ್ರಿ ಮಸೀದಿ ಘಟನೆ ನಡೆದ ಬಳಿಕದ ಆಘಾತಕ್ಕೆ ದೇಶದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ಅವರೂ ನವ ಮಾಧ್ಯಮಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸತೊಡಗಿದರು. ಆ ರೀತಿ ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್ ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ, ಆ ಬಳಿಕ ಸಮಕಾಲೀನ ವಿಡಿಯೋ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ ಆರಂಭಿಕ ಕೆಲವು ಕಲಾವಿದರಲ್ಲಿ ಅವರೂ ಒಬ್ಬರು.

ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಲಾವಿದೆ ಆಗಿ ಅವರು ಹಿಂಸೆ, ಸ್ತ್ರೀವಾದ, ರಾಜಕೀಯ, ಜನಾಂಗೀಯ ಹಿಂಸೆ-ಕೋಮುವಾದ ಮತ್ತಿತರ ಕಾಡುವ ಸಂಗತಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುತ್ತಾರೆ.

ತನ್ನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ರಚನೆಯ ವಿಧಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುವಾಗ ಜರ್ಮನ್ ಚಿಂತಕ ವಾಲ್ಟರ್ ಬೆಂಜಮಿನ್‌ ಅವರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ನೆನೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ನಳಿನಿ, For me, an artwork is made in three steps – a musical stage when it is composed, an architectonic one when it is built and a textile one when it is woven. The retelling of stories, from a different angle, and a different often feminist purpose, has been at the core of my art for decades ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.

ಗ್ರೀಕ್ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾಣಗಳಿಂದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವ ನಳಿನಿ ಅವರ ಕಸಾಂದ್ರಾ, ಮೀಡಿಯಾ, ಸೀತಾ ಮೊದಲಾದ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಹೆಸರು ಮಾಡಿವೆ. ವೀಡಿಯೊ ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್‌ಗಳಲ್ಲದೇ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅವರು ಆನಿಮೇಷನ್ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನೂ ರಚಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿರುವ ಅವರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾಗ್ಯಾಲರಿಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿರುವ ಅವರಿಗೆ ಫುಕುವೋಕಾ ಪ್ರೈಝ್, ಜಾನ್ ಮೈರೊ ಪ್ರೈಝ್ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಮುಖ ಪಾರಿತೋಷಕಗಳು ಸಂದಿವೆ.

ನಳಿನಿ ಮಲಾನಿ ಅವರ ಜೊತೆ ಆಶೀಶ್ ರಾಜಾಧ್ಯಕ್ಷ ಅವರು ನಡೆಸಿದ ಸಂದರ್ಶನ: